Uk en Puk band 1

Beschrijving

Uk en Puk – de weg naar Tom Poes                                                        

Uk en Puk is de eerste langlopende vervolgserie die Marten Toonder heeft gemaakt. De strip liep van november 1933 tot mei 1939 in verschillende tijdschriften. De serie is van belang omdat Toonder hierin zijn talent ontwikkelde om verhalen te vertellen. Net als in de reeksThijs IJs zijn vele thema’s die hij gebruikt, later terug te vinden in de verhalen over Tom Poes en heer Bommel.

Zo hadden de Tom Poes-verhalen ‘Het verdwijneiland’, ‘De reuzenvogel’, ‘De rare uitvinding’, ‘De blikken mannen’ en ‘De zeeslang’ al voorgangers bij Uk en Puk. Vaak wordt het gegeven wat verder uitgewerkt bij Tom Poes, maar in het geval van ‘De rare uitvinding’ geeft Uk en Puk iets extra’s door het hilarische gedrag van de omwonenden als hondje Puk de uitvinding bedient. Vermeldenswaard is ook dat het schip waarop Uk en Puk meevaren, de naam ‘Albatros’ draagt, al acht jaar voordat kapitein Wal Rus het gezag voert over zijn schip ‘Albatros’.

In ‘De Chinese diamant’ gebruikt Toonder het gegeven van een edelsteen als oog in een beeld. Dit doet hij later meer, zoals in ‘Tom Poes en het booroog’, waarin de aanblik van een edelsteen de gemoederen sterk beroert.

Het Uk en Puk-verhaal ‘Naar het middelpunt der aarde’ – geïnspireerd door het gelijknamige boek van Jules Verne – valt op door de vele grotten waarin de stripfiguren vaak zoekende zijn. Dit gegeven past Toonder hier voor het eerst consequent toe. Pas later zal hij kennismaken met het werk van Carl Jung en hieraan een nog diepere betekenis toekennen, bijvoorbeeld in ‘Tom Poes en de spliterwt’.

De meest bijzondere connectie met de Bommelsaga is volgens ons het voorkomen van wandelende bomen in ‘De schatten van de pharao’. Dit fenomeen heeft later meer bekendheid gekregen in The lord of the rings van Tolkien. Toonder kan dergelijke bomen in zijn jeugd gezien hebben in een sprookjesboek met illustraties van Arthur Rackham. Bomen tekende Toonder graag, in veel verhalen van Tom Poes en heer Bommel zijn daar fraaie voorbeelden van aan te treffen. Wandelende bomen komen pas weer voor in ‘Heer Bommel en het einde van eindeloos’.

Er is nog veel meer te zeggen over deze strip – en dat doen we ook in de begeleidende teksten bij de heruitgave van Uk en Puk. Opmerkelijk is de ontwikkeling in tekenstijl. Na een klungelig begin is aanvankelijk vooral de invloed van de Britse tekenaar Roy Wilson duidelijk te zien. In latere jaren worden de vormen ronder, tekenfilmachtiger, beïnvloed door Felix the Cat van Otto Messmer.

Toonder liet zich vaak negatief uit over Uk en Puk en was er geen voorstander van dat deze strip tijdens zijn leven herdrukt zouden worden. Toch noemt hij ook positieve punten, met name dat hij door het maken ervan het vak heeft kunnen leren. Hij ondervond dat het overnemen van een strip van een andere tekenaar een goede leerschool is en paste deze les later ook toe op het aankomende talent dat bij hem aanklopte op de Toonder Studio’s.

De meer dan twintig verhalen worden nu herdrukt in twee banden. Daarmee is Toonders ontwikkeling – zowel in tekenstijl als in verhaalopbouw – goed te volgen. Daarmee neemt de reeks een belangrijke plaats in binnen zijn oeuvre.